Gemide direk ve serenler ile ilgili bu yazımız direkler, direğin kısımları, direk çubukları ve selviçeler ile ilgili bilgi içeriyor.
Ticaret gemilerinde boyutları, şekilleri ve yapıları geminin kullanılma amacına ve büyüklüğüne bağlı olan çeşitli direk (mast) ve dikmeler (post) ve bunlara bağlı seren ve Bumbalar bulunur. Direkler gemilerin güvertelerinden yukarıya doğru dikilen ve topukları bazen güvertedeki ıskaçaya veya omurgaya bindirilen, eğrilmemesi için baştan, kıçtan ve yandan çarmıh, patrisa ve ıstıralyalar ile bağlanan içi boş çelik saç borulardır. Bu şekilde tam olarak donatılmış bir direk artık modern ticaret gemilerinde bulunmaz ancak, eski tip gemilerde ve yelkenli teknelerde rastlanır.
Bir direğin kısımları ve donanımı: Bir direk ya bir bütün olarak tek parçadan veya eklemeli olarak iki parçadan yapılmıştır. İki parçadan oluşan bir direkte alttaki parçaya ana direk ve üstteki parçaya da gabya çubuğu denir. Tek parçadan oluşan bir direk tipine örnek de polemastdır. Direğin en üst kısmına cunda ve en alt kısmına topuk denir. Bir direk bulunduğu güvertedeki yerine topuğundan oturtulmuştur. Ana direk gemi omurgasına, alt veya üst güvertelerden birine bağlanmış olabilir. Gabya çubuğu kendi ana direğinin kolombirine oturtulur. Güverteyi delerek geçen direğin bu kısmına rastlayan yere ve onu saracak ve kavrayacak biçimde konulan kuşaklar ve kemerelerle direnci sağlanır. Bu bölüme direk ıskaçası denir. Buraya yerleştirilen kamalarla direğin yuvası içinde bağlanma olanağı sağlanır. Üst güverte üzerine yuvalanmış direğin topuğu dörtgen prizması biçiminde yapılmış direk ıskaçası tabyası (tabernacle) denilen sağlam bir yapı ile sarılmıştır. Nehirlerde çalışan gemilerin direkleri ıskaça tabyası üzerinde iki parçaya ayrılacak biçimde aryalı olarak yapılmıştır. Tekne alçak bir köprünün altından geçerken direk omurgaya paralel olarak güverte üzerine yatırılır. Hangi tip olursa olsun bir direk üç kısımdan oluşur; dikine olarak esinlersek, direk topuğu, direk bedeni ve direk cundası. Ana direk cundasında gabya çubuğu yer alır. Bu iki parçanın birleştiği yerde konumlanmış çanaklık denen düz bir platform vardır. Ana direk çarmıkları çanaklığın hemen altındaki bir çembere bağlanmışlardır. Çanaklık omurgaya paralel ve borda çizgisi yönünde gurcatalarla ana direğe birleştirilmiştir. Gabya çubuğunun cundasında veya tek parçalı bir direğin cundasında şapka denen ağaçtan bir disk bulunur. Genellikle şapkada bulunan bir kaç makara dilinden işaret sancaklarının salvoları geçirilir
Direk çubukları: Direk üzerindeki bir çubuk eğer bordadan bordaya uzanarak kemere yönünde duruyorsa buna seren denir. Direk üzerindeki çubuk gemi baş-kıç yönünde fakat kıça doğru ve direkle 45 derecelik bir açı yapacak konumda duruyorsa, buna giz veya yarım seren denir. Serenler üzerinde bulunan makaralardan geçirilir salvolar ile işaret sancakları çekilirler, giz ise milli sancağı toka etmekte kullanılan bir çubuktur. Yük gemilerinin hemen hepsinde direklere donatılan bir başka çubuk örneği Bumbalardır.
Ana arma (standing rigging): Bir direk üzerindeki konumları sabit olan donanımlardır. Bunlar serenler, direğin kısımları vebunlar üzerindeki halatlardan (çarmık, patrisa, Istıralya) meydana gelir.
Selviçeler (Running rigging): Yelkenli teknelerde kullanılan yelken donamının direk üzerindeki işler halatlarından oluşan donanımdır. Modern gemicilikte direkler ve yelkenlerden başka amaçlara hizmet ettiği için Selviçeler söz konusu değildir.
