Bu sorunun doğru cevabı zincir ve halattır. Teknede halat çekmeye uygun bir ırgat yoksa ve demir el ile alınamayacak kadar ağırsa sadece zincir kullanılabilir. Küçük teknelerde ise ırgat kullanılmayabilir, bu nedenle kısa bir zincir ve halat önerilir. Bir demirin iyi tutması için zemin şartları dışında demirin yüzeyle yaklaşık 8 derece açı yapacak şekilde çekilmesi gerekir. Yani çekme ne kadar yatay olursa demirin tutunması ve taramaması o kadar iyi sağlanır. Zincir ağırlığı nedeni ile “Catenary curve” denilen zincir eğrisi yaratır. Tekneden dike yakın bir açıyla dibe giderken, zincir – demir bağlantısında zincirin ağırlığı nedeni ile çekme açısı yataya çok yakın olur. Ancak bu durum rüzgâr ve dalga olmadığı durumlarda geçerlidir.
12 – 16 knot esen rüzgâr tekne üzerinde zinciri düz hale getirecek kadar etki yaratır. Yani demirin tutması için yatay durması gereken rüzgârlı havalarda zincir de halat gibi düzelir. Bu nedenle zincirin ağırlığına bağlı yatay etki çok faydalı olmaz. Rüzgarsız havada daha dik açılı bile olsa kımıldamayacaktır. Rüzgâr çıktığında ise zincir düzeldiğine göre bu yatay çekiş etkisi oluşmaz. Sadece halat kullanmak ise dipte özellikle demire yakın bölümlerde dibe sürtünme nedeni ile aşınma aşırı olur. Bu bölgenin korunması gerekir. İşte bu nedenle demir bir parça zincire bağlanmalı, zincir ise halata bağlanarak tekneye halat ulaşmalıdır. Zincirin asıl amacı dibe sürtündüğünde aşınmanın en azda tutulmasıdır. Bu nedenle 7 – 10 metre arası bir zincir yeterli olacaktır. Zincir büyüklüğü için ise demirin bağlantısının büyüklüğü önem kazanır. 6 mm’lik bir zincir kilidi büyük bir demirdeki gözden geçmeyeceği gibi 8 mm’lik bir zincir kilidi de küçük bir demirin bağlantısında çok büyük görünecektir. Zincirler halkada kullanılan telin çapına göre genellikle 6 – 8 – 10 mm olarak satılırlar. Ara ölçüler olsa da en sık kullanılanlar bunlardır.
Demirinize uygun ölçüde sıcak daldırma galvanizli zincir kullanmalısınız. Eritilmiş galvaniz içine temizlendikten sonra daldırılan zincir çok uzun bir süre tabiat şartlarına karşı koyacaktır. Galvanizi gittiği zaman galvanizleme mümkün olsa da genellikle yenisini almak aşırı bir fiyat farkı ortaya çıkmadığından tercih edilmektedir. Eğer paslanmaz çelikten inşa edilmiş bir demir kullanıyorsanız zinciri de paslanmaz çelik almanız önerilir. Su içinde değişik metal kullanılması galvanik etkileşim nedeni ile doğru değildir. Zincir demire uygun bir U kilit ile bağlanır. Kilidin malzemesinin zincir ve demir malzemesi ile aynı olması gerekir. Ölçü olarak da zincir çapına uygun olmalıdır. Tüm demirleme teşkilatının en zayıf yeri bu bağlantıdır. Kaliteli bir kilit kullanılmalıdır. Kilit mapasının delikli olması tercih edilmelidir. Bu delikten geçirilecek paslanmaz bir tel gövdeden geçirilerek bağlanırsa kilidin kaza ile açılması engellenir. Demirin zemin şartlarına göre değişmesi gerektiğinde bu tel kolaylıkla sökülebilir. Teknedeki ikinci ve üçüncü demir usulüne uygun donatılmışsa delikli mapası bulunan bir kilit yerine cıvata başlı bir mapa kullanılabilir. Cıvata yeteri kadar sıkıldıktan sonra dişlerin olduğu taraf bir çekiç yardımı ile köreltilir ve kilit açılmaz hale getirilir. Parça zincirlerin birbirine eklenmesi için kullanılan iki parçalı ekler taşıyıcılıkları oldukça düşük olduğundan demirin zincire bağlanmasında veya zincire ek yapmada kullanılmamalıdır. En doğrusu zinciri eksiz kullanmaktır.
Fırdöndü Kullanımı
Fırdöndü kullanımı önerilmez. Ancak teknenin çok uzun süreler değişik yönlerden rüzgâr alan yerlerde demirlemesi halinde fırdöndü kullanımı düşünülebilir. Fırdöndü değişik şekillerde imal edilmektedir. Kullanılacak fırdöndünün bilyeli olması mutlaka tercih edilmelidir. Fırdöndü montajında unutulmaması gereken bir diğer konu da fırdöndünün sürekli olarak çekme yönüne doğru dönmesidir. Fırdöndü sıkışarak yatay kalırsa taşıyıcılığı azalacağı gibi görevini de yapamayacaktır. Fırdöndünün Türkiye’de kullanılmasının asıl nedeni demir baş üstü makarasına çekerken düzgün gelmesini sağlamaktır. Hâlbuki azami 180 derecelik bir dönüş zincir tarafından her zaman tolore edilir. Demir makaraya düzgün gelmese bile birçok koşulda kendi kendine düzelir. Eğer düzelmezse el ile düzeltmek çok kolaydır.
Zincirin halata bağlanması ise örerek yapılmalıdır. Kilit kullanmak veya radanza kullanmak veya düğüm atmak, gerek demir atılmasında gerek alınmasında sorun yaratabilir. Bu tür çıkıntılar makaralardan ve ırgatlardan rahat geçmez, ayrıca su altında sürtünme için ortam yaratır ve aşınma bu noktada artar. Unutulmaması gereken bir nokta da düğümlerin halatların dayanma gücünü %50ye kadar azaltmalarıdır. Zinciri halata bağlamanın en doğru yolu örmektir. Örmek için özel bazı aletler olsa da bu tür kalın halat örmek için sadece elleriniz de yeterlidir.
Ayrıntılı Bilgi İçin: www.tekneuzmani.com
